اتابکان

اتابکان غلامانی بودند که در دربار پادشاهان سلجوقی ، بعلت محبت و التفات اربابان خود یا بر اثر بروز لیاقت و کفایت از مرتبه ی غلامی بالاتر آمدند و در دربار پادشاه یا در سپاه سلجوقیان به مقاماتی رسیدند و چون عادت سلاجقه بر این بود که شاهزادگان خردسال را برای تربیت و یا در موقع فرستادن به حکومت ولایات ، به سرپرستس می سپردند ، جمعی از این غلامان ، این مقام سرپرستی را بدست آوردند که آنها را به ترکی اتابیک می خوندند و آتا در ترکی به معنی پدر است .

در اواخر دوره سلجوقیان ، چون پادشاهان ضعیف شده بودند و پیوسته با یکدیگر جنگ و رقابت داشتند ، اکثر این اتابکان از اختیاری که بر عهده شان گذاشته شده بود استفاده کرده و هر کدام در ناحیه ای از ممالک سلاجقه برای خود دولتی تشکیل دادند که این دولتها به دولتهای اتابکان معروف گردید .مانند :

اتابکان دمشق که از سال 497 تا 549 قمری حکومت کردند .

اتابکان موصل که از سال 521 تا 648 قمری حکومت کردند .

اتابکان آذربایجان که از سال 541 تا 626 قمری حکومت کردند .

اتابکان فارس که از سال 543 تا 684 قمری حکومت کردند .

شایان ذکر اینکه سلسه ای امرای اربل (539 تا 630) ، شاهان ارمنستان ( 493 تا 604 ) و امرای دیار بکر نیز همه از روسای لشکر سپاه سلجوقی بودند که هر کدام قسمتی از کشور وسیع سلاجقه را منفصل نموده و در آن برای خود ترتیب امارتی موروثی را دادند.

درباره منابع