طاهریان

( تاریخ حکومت سلسله طاهریان از سال 199 تا 251 شمسی (206 تا 259 قمری) ( 821 تا 873 میلادی) ، مدت حکومت 52 سال ، مرکز حکومت آنان نیشابور .)

حکومت طاهریان اولین حکومت شبه مستقل يا نيمه مستقل ایرانی بعد از اعراب است . بنیانگذار این سلسله طاهربن حسین یکی از فرماندهان لشکر مامون و اصالتا از اهالی هرات بوده است . مشهورترین امیر طاهری عبداله بن طاهر بود که در آبادانی شهرها بخصوص شهر نیشابور همت گماشت و به كشاورزي و حفر قنوات و اصلاح امر آبياري و تقسيم آب توجه بسيار داشت.

چگونگی تاسیس و انقراض سلسله طاهریان:

در خصوص چگونگي تاسيس سلسله طاهريان بايد چنين گفت : در زمان حكومت خلفاي عرب بر ايران و در زمان سلسله ي بني عباس ،پس از اينكه هارون (هارون الرشيد) درگذشت يكي از پسران وي بنام امين كه از همسر عربي وي متولد شده بود به خلافت رسيد . امين بر ايران حكومت نداشت و در ايران فرزند ديگر هارون بنام مامون كه از همسر ايراني هارون متولد شده بود بعنوان خليفه شناخته شده و مرو را پايتخت خود قرار داده بود . مامون يكي از سرداران ايراني بنام طاهر را كه بعدا بنيانگذار سلسله طاهريان گرديد مامور جنگ با برادر خود امين نمود . طاهر بغداد را تصرف نمود و امين تسليم شد و در ارگ سلطنتي به قتل رسيد . پس از مدتي مامون ظاهرا به پاس خدمات طاهر و باطنا گویا برای دور کردن طاهر از بغداد و کوتاه ساختن دست استیلایش از امور خلافت ، او را به حکومت خراسان فرستاد .

طاهر بعنوان جانشین مامون در خراسان ، در سال 205 قمری به خراسان آمد و در مرو (مرکز خراسان) اقامت گزید ولی یک سال بعد نام مامون را از خطبه انداخت و خطبه را با نام یکی از فرزندان امام موسی کاظم خواند و مستقل شد و به این ترتیب سلسله طاهری بعنوان اولین سلسله ایرانی بعد از اسلام در سال 206 قمري بوجود آمد و حكومت سلسله ي بني عباس در ايران خاتمه يافت. علیرغم این موضوع باید گفت که امرای طاهری در دوره امارت خود همواره با خلفای عباسی هماهنگ بوده اند وبعنوان مثال همانطور كه قبلا نيز گفته شد خدمات زيادي به معتصم عباسي در خصوص سركوب نمودن قيام بابك خرم دين و يا مازيار ابن قارن نموده اند و به همين جهت این سلسله را یک سلسله شبه مستقل ناميده اند.

در خصوص چگونگي انقراض سلسله ي طاهري نيز بايد گفت كه : محمد پسر طاهر ثاني كه بعنوان آخرين امير طاهري به شمار مي آيد مردي غافل و ضعيف النفس بوده و اهل عيش و طرب بود و به همين علت كارگزاران او در ولايات با مردم به خودسري و استبداد معامله مي كردند چنانكه عمويش سليمان حاكم قسمتي از طبرستان به اهالي آنجا صدمات بسيار زد و بر اثر همين حركات زشت سليمان و مزدوران او بود كه مردم بر طاهريان شوريدند و علويان را پيش انداخته و خود را از تحت فرمان طاهريان درآوردند. محمد طاهري با دو حريف قوي پنجه يكي داعي كبير (حسن ابن زيد علوي) و ديگري يعقوب ليث صفاري معاصر بوده و به قيام آنها گرفتار آمده است . داعي موفق شد سليمان را در سال 250 قمري از طبرستان براند و آنجا را تحت تسلط خود درآورد و يعقوب بر هرات مسلط شد و از آنجا نيز به خراسان تاخت و در 259 قمري نيشابور را به تسخير خود درآورد و با زنداني نمودن محمد طاهري ، سلسله ي طاهريان را پس از 52 سال امارت منقرض نمود.

امرای طاهری و زمان امارت هر یک :

  • طاهربن حسین بن مصعب      206 تا 207 قمری
  • طلحه بن طاهر                  207 تا 213 قمری
  • عبدالله بن طاهر                  213 تا 230 قمری
  • طاهربن عبدالله                  230 تا 248 قمری
  • محمدبن طاهر                    248 تا 259 قمری

درباره منابع