فصل بهار و آلرژی (حساسیت) نسبت به گرده افشانی گیاهان و درختان
در فصل بهار ، گیاهان و درختان شروع به گرده افشانی می کنند و این گرده ها وقتی به سیستم دفاعی بعضی افراد می رسند ، ایجاد آلرژی یا حساسیت نموده و بدن آنها در مقابل این مواد حساسیت بیش از حد نشان می دهد و نتیجه آن می شود که این افراد دچار عوارضی از قبیل : عطسه ، خارش و قرمزی چشمها، ریزش اشک ، افزایش تولید مخاط در ریه ها ، تحریک مخاط بینی ، سرفه ، خس خس و تنگی نفس ، و یا حتی در افراد بسیار حساس باعث کهیر می شوند .
آلرژی یا حساسیت در مقابل گرده افشانی درختان و گیاهان را اصطلاحا ((تب یونجه )) یا (( رینیت آلرژیک فصلی )) می نامند .
در این رابطه باید گفت : درختان و گیاهانی که از طریق باد گرده افشانی می کنند(مانند درخت چنار ، زبان گنجشک ، عرعر ، سپیدار و علف های هرز) بیش از سایر گیاهان موجب رینیت آلرژیک فصلی ( تب یونجه ) می شوند . بدین معنی که گیاهانی که بوسیله حشرات گرده افشانی می کنند دارای گرده هایی با اندازه های بزرگتر هستند و به همین دلیل موجب حساسیت نمی شوند . ضمنا اگر تب یونجه یا حساسیت فصلی در تمام فصول سال روی دهد یا ادامه داشته باشد ، حساسیت دایمی نامیده می شود .نکته شایان ذکر اینکه از هر 5 نفر یک نفر دچار تب یونجه یا حساسیت فصلی می باشد .
مراقبت و درمان در مقابل بیماری رینیت آلرژیک فصلی :
در مرحله اول به افرادی که سابقه ی آلرژی دارند توصیه می شود در زمان گرده افشانی ، کمتر در جاهای پرگیاه حضور داشته باشند و در مرحله دوم اینکه در هنگام حضور در این مکان ها برای کسانی که دچار آبریزش چشم می شوند گذاشتن عینک توصیه می شود و کسانی که دچار آبریزش بینی هستند می توانند مواد چرب مانند وازلین جلو بینی شان بمالند تا مانع ورود گرده ها به داخل بینی شوند یا اینکه از ماسک صورت استفاده نمایند و یا در هنگام وجود علایم شدید حساسیت ، قرار دادن یک حوله یا دستمال کاغذی مرطوب ، مفید می باشد . همچنین در طول حمله های آلرژیک ، چند بار چشم و بینی خود را بشویند تا مواد حساسیت زا خارج شوند . در قدم بعدی می توانند از داروهایی مانند آنتی هستامین ها و اسپری بینی استفاده نمایند . اما برای افرادی که حساسیت شدید دارند ، هیچ کدام از این درمان ها پاسخ گو نیست و باید به کلینیک آلرژی مراجعه کنند . البته دیده شده که پس از گذشت چند سال ، افراد دارای آلرژی به تدریج بهبود پیدا می کنند ، چرا که بدن آنها نسبت به مواد حساسیت زا ایمنی پیدا کرده و دیگر به آنها حساسیت نشان نمی دهد
حساسیت زدایی :
حساسیت زدایی روشی است که از طریق افزودن تدریجی تزریق ماده تصفیه شده ی گرده ی گیاهان به زیر پوست ، شدت حساسیت فرد به ماده ی حساسیت زا را به تدریج کاهش می دهند . این کار باید هر ماه و به مدت 2 یا 3 سال ادامه یابد . این روش برای افرادی که دارای حساسیت شدید بوده و دیگر روشهای درمانی ذکر شده برایشان تاثیری ندارد ، می تواند بسیار موثر باشد . البته باید تزریق ها را در بیمارستا نها ی مجهز انجام داد تا در صورت بروز واکنش های شدید از جمله شوک آنافیلاکسی ، به سرعت نسبت به رفع آنها اقدام شود . به دنبال هر تزریق بیمار باید 60 دقیقه تحت نظر باشد .
علاوه بر تب یونجه یا رینیت آلرژیک فصلی ، آلرژی دارای انواع دیگری نیز می باشد که می توان به موارد زیر اشاره کرد :
1- آسم : نوعی اختلال دستگاه تنفسی است که موجب تنگی و التهاب راه های هوایی دستگاه تنفس می شود . آسم غالبا در پاسخ به یک یا چند عامل برانگیزاننده روی می دهد. در نتیجه ، مسیرهای هوایی اصلی ، یعنی لوله های برونش ملتهب و با مقادیر زیادی مخاط پوشیده می شوند و عضلات دیواره های برونش انقباض پیدا می کنند و خس خس سینه و در موارد شدید ، اختلال تنفسی قابل ملاحظه بوجود می آید.گاهی ممکن است اشکال تنفسی شدید منجر به مرگ بیمار شود.
حمله های آسم ممکن است در اثر محرک های محیطی مانند هوای سرد یا گرم ، عطرها ، هوای مرطوب ، ورزش و فعالیت بدنی یا استرس های عاطفی ایجاد شوند . در کودکان ، شایع ترین عوامل برانگیزاننده ی آسم ، ویروس ها( مانند ویروس های ایجادکننده ی سرماخوردگی ) هستند .آلرژن هایی ( حساسیت زاهایی) مانند گرده ی گیاهان ، پوسته های کوچک ، مو یا پر حیوانات ، کپک ، سوسک حمام و هیره ها می توانند موجب بروز حمله ی آسم شوند .
امروزه از هر 4 کودک شهرنشین ، یک نفر مبتلا به آسم می شود و از این رو توجه عمومی نسبت به این بیماری افزایش یافته است . آلاینده های هوا مثل دود سیگار یا دود کارخانه ها و گازهای خارج شده از وسایل نقلیه موتوری می توانند موجب شروع حمله ی آسم شوند که با تنگی نفس ، خس خس سینه ، خشونت صداهای تنفسی ، سرفه و ناتوانی در انجام ورزش و فعالیت بدنی همراه است . تنگی نفس اغلب در هنگام شب و همچنین در اوایل صبح ایجاد می شود .
درمان آسم : بهترین راه جلوگیری از بروز حملات ،خودداری از تماس با مواد و یا عوامل تحریک کننده‌است.از موارد مهم دیگر میتوان به عدم زندگی در شهرهایی که دارای میزان آلودگی بالا در هوا می باشند نام برد .
درمان دارویی :بسته به شدت بیماری نیاز به مصرف دارو در مبتلایان به آسم متغیر است. دارو تنها نقش کنترل علایم را دارد و درمان قطعی دارویی در حال حاضر برای این بیماری وجود ندارد.برای درمان آسم از داروهای کنترل کننده ی طولانی اثر ( شامل کورتون های استنشاقی مثل فلوتیکازون ، بودسوناید ، تریامسینولون و بکلومتازون) ، داروهای طولانی اثر آگونیست (همسان) بتا-2 مثل سالمترول و فورموترول ، داروهای تعدیل کننده ی لکوترین مثل مونته لوکاست و زفیرلوکاست ، داروهای تثبیت کننده ی ماست سل ها مثل کرومولین یا ندوکرومیل ، داروهای گشادکننده ی برونش مثل تئوفیلین ، داروهای ثریع الاثر شامل داروهای گشادکننده ی برونش آگونیست بتا -2 مثل آلبوترول ، داروهای آنتی کولینرژیک مثل ایپراتروپیوم ، کورتون های خوراکی و تزریقی مانند پردنیزون-متیل پردنیزولون و هیدروکورتیزون ، داروهای کاهش دهنده آسم آلرژیک شامل عوامل مخصوص ایمنی درمانی ، آنتی بادهای مونوکلونال ضد IgE مثل اومالیزوماب استفاده می شود .
درمان آسم در کودکان مانند بزرگسالان ولی با مقدار کمتر است .
تماس با دود تنباکو در دوران نوزادی و شیرخوارگی ، عامل خطر پرقدرت آسم دوران کودکی و نیز عامل شایع برانگیزاننده ی حمله های آسم است.
2- آلرژی نسبت به هیره (مایت) گرد و غبار منازل :
هیره ها (مایت ها) حشرات کوچکی هستند که با چشم غیر مسلح دیده نمی شوند و در بسیاری از منازل و در جاهایی مانند داخل تشک ، بالش ، فرش ، روکش مبلمان ، روتختی ، لباس ، اسباب بازی هایی که داخل آنها از مواد پر شده اند و … زندگی میکنند .برای پیشگیری از بروز آلرژی نسبت به مایت اقداماتی از قبیل : استفاده از پوشش های زیپ دار ضد گرد و غبار برای تشک ها و بالش ها ، شستشوی به موقع ملافه ، پتو و روتختی ها ، پاک کردن گرد و غبار منزل با دستمال مرطوب و … توصیه می شود.
3- زنبور گزیدگی : اگر چه زنبور گزیدگی بطور بسیار شایع روی می دهد اما برای افرادی که دچار آلرژی به آن هستند خطرناک است . به دنبال گزش ، نیش زنبور در پوست باقی می ماند و تا 20 دقیقه ، به پمپ کردن سم در داخل بدن ادامه می دهد . بنابراین خارج کردن هر چه سریعتر نیش زنبور اهمیت زیادی دارد . استفاده از پنس یا موچین جهت بیرون آوردن نیش ، ممکن است مقار بیشتری از سم را وارد بدن کند . محل گزش ممکن است تا چند ساعت دردناک باشد و تورم و خارش ایجاد شده ، یک هفته طول بکشد . پس از خارج کردن نیش ، قرار دادن کمپرس یخ به کاهش تورم و التهاب کمک می کند . در صورتی که فرد به دنبال زنبور گزیدگی دچار ضعف و ناتوانی شدید همرا ه با نارسایی گردش خون و یا مشکل تنفسی گردد نیاز به اقدام پزشکی فوری(اورژانس)دارد. برای درمان واکنش آلرژیک ناشی از گزش زنبور باید از آنتی هیستامین ها ، آدرنالین و تراکئوستومی (باز کردن فوری راه هوایی مستقیم از طریق ایجاد برش بر روی نای ، در صورت مسدود بودن راه هوایی فوقانی ) استفاده نمود . افراد مبتلا به آلرزی شناخته شده نسبت به گزش زنبور باید دستبند هشدار دهنده به دست کنند و اپی پن سرنگ خودکار تزریق اپی نفرین به همراه داشته باشند تا در موارد اضطراری مورد استفاده قرار گیرد . اپی پن حاوی اپی نفرین ( آدرنالین ) است و خود فرد می تواند آن را تزریق نماید و بسیار سریع عمل می کند .
4- آلرژی های خوراکی و غذایی : واکنش آلرژیک ناشی از آلرژی های غذایی در واقع نوعی استعداد ارثی است و معمولا افراد مبتلا به این نوع آلرژی به خانواده هایی تعلق دارند که در آنها ابتلا به آلرژی های مختلف مانند : تب یونجه یا کهیر شایع است .درمان آلرژی های غذایی ، نخوردن غذاهای آلرژی زاست . افرادی که به مواد غذایی خاصی آلرژی دارند باید قبل از خوردن غذاهای ساخته شده از این مواد به برچسب محتویات و ترکیبات غذا توجه کنند.
بعضی از افراد دچار عدم تحمل به یک نوع غذا هستند که عامل برانگیزاننده ی روانی دارد .دراین موارد ممکن است بررسی روانی ، وجود یک رویداد ناخوشایند را که اغلب در دوران کودکی اتفاق افتاده است نشان دهد . خوردن این غذا در سال ها بعد از دوران کودکی ممکن است با هجوم احساس های ناخوشایند مشابه واکنش آلرژی غذایی همراه باشد.
5- آلرژی به بادام زمینی :آلرژی به بادام زمینی از انواع آلرژی غذایی به شمار می آید و اساس درمان آن عبارت است از خودداری از مصرف بادام زمینی و ترکیبات آن از جمله روغن بادام زمینی . ضمنا قبل از استفاده از غذاها ، داروها ، مواد آرایشی ، کرم ها و پمادها باید به دقت برچسب آنها را از نظر دارا بودن ترکیبات بادام زمینی مطالعه کرد.آنافیلاکسی ناشی از بادام زمینی یک وضعیت اورژانس طبی است و باید با آدرنالین درمان شود.
6- کهیر : کهیر فرم نسبتا شایع واکنش آلرژیک است که منجر به ایجاد تورم قرمز رنگ پوست می شود . قطر این برآمدگی های پوستس می تواند به 5 میلی متر یا بیشتر برسد . این ضایعات معمولا حاشیه ی رنگ ژریده ای دارند و با خارش شدید همراه هستند . معمولا کهیر در اثر تماس مستقیم با ماده ی آلرژی زا یا واکنش ایمنی نسبت به غذا یا آلرژن های دیگر ایجاد می شود و یا اینکه کهیر ممکن است در اثر استرس شدید ایجاد شود .از هر 20 نفر ، یک نفر دچار کهیر می شود . معمولا کهیر شدید طی چند دقیقه پس از تماس با ماده ی آلرژی زا به وجود می آید و ممکن است چند ساعت تا چند هفته طول بکشد . از علل شایع کهیر حاد ، خوردن صدف داران مثل میگو ، آجیل ، تخم مرغ ، ماهی ، مشتقات اسیدی و رنگ های خوراکی هستند .
برای درمان اکثر انواع کهیر ، از آنتی هیستامین های H1 ، سایپروهیپتادین و یا هیدروکسی زین تجویز می شود .
7-التهاب ملتحمه (کنژنکتیویت): التهاب ملتحمه که به آن چشم صورتی هم گفته می شود با تورم ، خارش ، سوزش و قرمزی ملتحمه یعنی غشای محافظتی که سطح داخلی پلک ها را مفروش می کند و نواحی باز سفیدی چشم(صلبیه) را می پوشاند همرا ه است .کنژنکتیویت ممکن است در اثر عفونت با باکتری یا ویروس ، آلرژی ، محرک های محیطی ، لنزهای تماسی، پمادها یا قطره های چشمی ایجاد شود . معمولا کنژنکتیویت مزمن علت آلرژیک دارد . معمولا عفونت ملتحمه بدون نیاز به درمان طبی ، ظرف حدود یک هفته بر طرف می شود . بعضی از انواع کنژنکتیویت به درمان نیاز پیدا می کنند و در این موارد اگر درمان به تاخیر افتد ممکن است تشدید عفونت موجب التهاب قرنیه ی چشم و کاهش بینایی شود . پایه ی درمان کنژنتیویت آلرژیک ، اجتناب از ماده ی آلرژی زا ( در صورت شناختن آن) است. آنتی هیستامین ها به کاهش تورم و التهاب کمک می کنند.
منبع : آلرژی . تالیف و ترجمه ی دکتر علیرضا منجمی