عید باستانی نوروز :
نوروز از دوره ایران باستان تاکنون یکی از بزرگترین و مهمترین اعیاد ایرانیان بوده و ایرانیان در هر کجای این جهان که باشند آنرا یکسان و در یک زمان برگزار می کنند .
آداب و رسوم مربوط به این عید باستانی ، در بین کلیه اقوام ایرانی تقریبا مشابه بوده که به مواردی از این آداب و رسوم که در روستای کهنه (از توابع شهرستان جغتای استان خراسان رضوی)نیز مرسوم است ، اشاره می شود :
1- -خانه تکانی نوروزی که چند هفته یا چند روز قبل از فرا رسیدن نوروز صورت می گیرد.
2– سبزه نوروزی : سبزه ای که نماد افزایش و افزونی بوده و چند روز قبل از فرا رسیدن نوروز با استفاده از دانه های گندم ، جو ، کنجد ،نخود ، لوبیا و … مهیا می شود.
3- سفره نوروزی : علاوه بر شیرینی ، آجیل و تنقلات ، از مواردی که بعنوان نماد و بمنظور تزئین بر روی سفره نوروزی قرار می گیرند میتوان به :کتاب مقدس بعنوان نماد یکتا پرستی ، آب بعنوان نماد روشنایی ، آیینه بعنوان نماد صداقت و یکرنگی ، سیب سرخ بعنوان نماد باروری و زایش ، انار بعنوان نماد تقدس ،سیر بعنوان نماد سلامتی-درمان و پزشکی ، سبزه بعنوان نماد نوزایی و تولد دوباره ، سرکه بعنوان نماد صبر و شکیبایی، سمنو بعنوان نماد فراوانی و برکت ، سماق بعنوان نماد باران یا رنگ طلوع خورشید، سنجد بعنوان نماد عشق ، سکه بعنوان نماد برکت و دارایی ، تخم مرغ بعنوان نماد نژاد و نطفه ، آتشدان بعنوان نماد نور و گرما که در حال حاضر به شمع و چراغ تبدیل شده ، ماهی بعنوان نماد برج سپری شده اسفند و گلاب بعنوان نمادی از رسم آبریزان یا آب پاشان که در تیرماه اجرا می شده ، اشاره کرد .
در خصوص هفت سین نیز باید گفت که این اصطلاح از دو واژه : هفت + سین تشکیل شده که در خصوص هر کدام از این واژگان چنین آورده اند :
هفت : عدد هفت از روزگاران گذشته در نزد ایرانیان عدد مقدسی بوده چرا که این عدد در دین زردتشت نماد هفت امشاسپند ( هفت فرشته ی مهین ) به نامهای : وهومن ( بهمن ) – اشه وهشته (اردیبهشت)- حشئره وائیریه (شهریور)- سپنته ارمئیتی ( اسفند) – هئوروتات ( خرداد)- امرتات ( مرداد)- و در راس آنها سروش بوده است .
بر این اساس سبزه را نماد فرشته اردیبهشت- سنجد را نماد فرشته خرداد- سرکه را نماد فرشته مرداد- سمنو را نماد فرشته شهریور-سماق را نماد فرشته بهمن – سیب را نماد فرشته اسفند و سیر را نمادی از فرشته سروش می دانسته اند.
سین : در خصوص مبنای سین نیز آورده اند که در دوره ساسانیان هفت قاب یا هفت سینی بر سر سفره نوروزی چیده می شد که به آن هفت سینی می گفتند و بعدها حرف (ی ) حذف شده و بصورت هفت سین در آمد .
شایان ذکر اینکه سین های سفره هفت سین بایستی از ویژگی های زیر برخوردار باشند:
الف-واژه ی پارسی باشد. ب- با حرف (س) آغاز شود . پ- خوراکی باشد. ت- ریشه گیاهی داشته باشد. ث- از دو یا چند واژه ترکیب نشده باشد. بر اساس این تعریف گفته می شود که در بین 25 میلیون واژه پارسی فقط هفت کلمه زیر ویژگی های مورد اشاره را دارا بوده و هشتمی برای آن وجود ندارد:
سیر – سیب– سبزه – سنجد – سرکه – سمنو – سماق .
در خصوص هفت سین نظریه دیگری نیز وجود دارد که بر مبنای آن گفته می شود هفت سین در زمان باستان هفت شین بوده و مواردی از قبیل شراب ، شهد ، شیرینی و … از اقلام هفتگانه آن به شمار می آمده اند که پس از حمله اعراب و گرایش ایرانیان به دین اسلام ، شراب حرام شمرده شده و بنابراین هفت شین به هفت سین تغییر یافته است که البته از آنجاییکه شراب ، خود یک واژه ی عربی و غیر پارسی می باشد ، این نظریه مردود شمرده می شود.
4 – در کنار هم بودن اعضاء خانواده در لحظه تحویل سال نو جهت تبریک و دیده بوسی .
5 – زیارت اهل قبور و مزار شهدا در اولین ساعات نوروز .
6- دیدار از خانواده های عزادار در اولین ساعات نوروز .
7- دید و بازدید از همسایگان ، بستگان و آشنایان .
8 – ملاقات و دیدار افراد مریض و سالخوردگان .
9 – دستگیری نیازمندان .
10 – اعطاء هدیه و عیدی بویژه از جانب بزرگسالان به خردسالان و نوعروسان.
11- برقراری صلح و آشتی بین افراد و به فراموشی سپردن کدورتها و تیرگی ها .
12- سفرهای نوروزی .
گر چه تعداد زیادی از موارد گفته شده از موضوعاتی است که نمی توان آن را منحصر به روز یا ایام خاصی دانست اما مزیت نوروز این است که اگر بعلت روزمره گی از بسیاری از اصول اخلاقی بشری چون دستگیری نیازمندان – دیدار همسایگان ، بستگان و آشنایان – و … غافل شده ایم ، در این ایام به خود آمده و در نحوه رفتار و کردار خویش تجدید نظری بکنیم .
شایان ذکر اینکه یکی دیگر از رسومی که در سالیان گذشته در میان مردم روستای کهنه متداول بوده ولی امروزه کمرنگ یا به فراموشی سپرده شده است سنت حنا گذاشتن دست ها در شب پیشین نوروز بوده که این حنا گذاشتن دستها برای کلیه افراد خانواده ، اعم از بزرگسالان و خردسالان ، عمومیت داشته است .
در میان ایرانیان کهن رایج بوده که هنگام سپیده دم نوروز، مردم پس از اینکه از خواب بیدار می شدند با آب قنات یا حوض ، دست و صورت خود را شسته و بدین وسیله خود را متبرک کرده و آفات و بلایا را از خود دور می کردند . بر اساس همین سنت نیز در سالیان گذشته و در زمانی که آب قنات حسین آباد روستا ، بصورت پاک و زلال در ایام عید نوروز از جوی های داخل روستا جاری بوده ، مردم بویژه کودکان و نوجوانان ، در هنگام سپیده دم نوروز ، دستهای حنابسته خود را در اب جاری قنات شستشو داده و پس از شستن دستها ، سرخی حنای دستها را با هم مقایسه کرده و به هم نمایش می دادند .
یکی دیگر از آداب و رسوم متداول نوروز در روستای کهنه این است که: جوانان و نوجوانان در ساعات بعد از ظهر روزهای نوروز ،بر اساس یک سنت دیرینه ، جهت تفریح و تاب خوردن ، به محلی به نام پای چنار یا عیدگاه (واقع در باغات کهنیدر در 5/1 کیلومتری جنوب روستا) می روند. که آقای سید ابراهیم سجادی زاده درقسمتی از شعر خود (کهنه –یادی از زادگاه) بصورت زیر از این موضوع یاد کرده است:
ماه نوروز و عید و پای چنار
حرف دارد زبهر ما بسیار
گوید از مهر و آرزو و امید
از امید وصال و روز سپید
یکی دیگر از سنت های مردم روستای کهنه در عید نوروز، پختن آش جوشواره (شکم پر) با استفاده از سبزیهای صحرایی ( مانند اجار ) در روزهای علفه (روز ششم فروردین و روز دوازدهم فروردین) می باشد .
نوروز بزرگ : روز ششم فروردین در نزد ایرانیان قرب و منزلت ویژه ای داشته و آن را عید بزرگ یا نوروز بزرگ نام نهاده و وقایع و حوادث گوناگونی چون تولد زردتشت را به آن روز نسبت داده اند.
فلسفه پیدایش عید نوروز :
نوروز را به دلیل اغاز فصل بهار ، برابر شدن روز و شب ، از سر گرفته شدن درخشش خورشید و پایان سرمای زمستان و اعتدال طبیعت بهترین روز در سال دانسته اند و در خصوص فلسفه پیدایش عید نوروز چنین اورده اند :
سه هزار سال پیش در چنین روزی ، جمشید ( شاه اسطوره ای ایرانیان ) از کاخ خود بیرون امده و عمیقا تحت تاثیر افتاب درخشان و خرمی و طراوت محیط قرار می گیرد و آن روز را (( نوروز )) ، روز صفا ، پاک شدن زمین از بدی ها و روز سپاسگذاری از خداوند بزرگ می نامد و از آن تاریخ به بعد از مردم می خواهد که این روز را با برگزاری مراسم و آئین ویژه ای گرامی دارند .
سال نو بر همه هم ولایتی ها مبارک باد
همیشه نوروز باشید