درخت توت آریان

آریان مکانی است در حد فاصل روستای کهنه و الله آباد که در گذشته های دور ، بر روی تپه آن ، قلعه ای با همین نام ( قلعه آریان ) واقع بوده است . در حال حاضر اثر چندانی از آن قلعه بر جای نمانده و تنها یادگار آن قلعه ، درخت توت کهنسالی است که گفته می شود استخر قنات آن قلعه در جایگاه همین درخت کهنسال قرار داشته است .

فرهنگ جغرافیائی آبادیهای کشور ( استان خراسان رضوی – شهرستان سبزوار ) تالیف سازمان جغرافیائی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح (چاپ سال 1384 ) در قسمت مربوط به روستای کهنه از دو قلعه مخروبه به نام باهون و عریان نام برده است که البته نام صحیح این دو قلعه باهان و آریان بوده است . ( این اشتباه در جلد نهم فرهنگ جغرافیائی ایران و به تبع آن در فرهنگ لغت دهخدا در رابطه با روستای آریان از توابع بخش روداب سبزوار نیز پیش آمده و از آریان با عنوان عریان یاد ششده است .)

نقشه جغرافیائی ایران ( با مقیاس یک پنجاه هزارم ) که در سال 1384 بوسیله سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح تهیه شده از منطقه آریان روستای کهنه به شکل صحیح آن ( کال اریان) یاد کرده است .

پیشینه تاریخی قلعه آریان و باهان بر اساس انچه که از گذشتگان بصورت سینه به سینه به ما منتقل گردیده و چگونگی کوچ گذشتگان از آن مکان به محل روستای کهنه کنونی :

در خصوص قلعه آریان ( که بر روی تپه ای در ضلع غربی قنات قدیم قلعه و کال آریان ) و قلعه باهان ( که بر روی تپه ای در ضلع شرقی قنات قدیم قلعه باهان) و با فاصله حدود یک و نیم کیلومتر از یکدیگر ساخته شده بوده اند ، گفته می شود که روسای قلعه های مذکور دو خواهر و برادر بوده اند که برادر رئیس قلعه ی اریان و خواهر رئیس قلعه ی باهان بوده و به نظر میرسد نام قلعه ها از نام یا لقب همان خواهر و برادر گرفته شده باشد .

برجهای این قلعه ها بر یکدیگر اشراف داشته و در زمانی که خطر یورش و هجوم دشمن از جانب غرب بوده دیده بان قلعه باهان موضوع را با علامت دود ، اتش یا هر وسیله دیگری به اطلاع قلعه ی اریان رسانیده و خطر یورش از سمت شرق را دیده بان قلعه ی اریان به اطلاع قلعه ی باهان می رسانیده است .

اسم و عنوان مکانهایی چون تالار ، کوشک (قصر) و استخر در حوالی قلعه ی مخروبه ی اریان به یادگار مانده که نشان می دهد این دو قلعه در زمان خود از شوکت و عظمت قابل توجهی برخوردار بوده اند .

مردمان این دو قلعه زندگی مسالمت امیز یا شاید واحدی با همدیگر داشته و به نظر میرسد در زمان نیاز از امکانات یکدیگر بهره میبرده اند .

در رابطه با اینکه چه چیزی باعث تخریب و ویرانی دو قلعه ی مورد اشاره شده گفته می شود این قلعه ها در زمان عظمت و جلال خود به دلیل نامعلومی از قاعده ی قانون عدول نموده و از پرداخت مالیلت به دولت مرکزی زمان خود سر باز زده و هر گاه مامورین مالیاتی مراجعه میکرده اند دروازه ی قلعه ها بر روی انها بسته شده و اجازه ی دخول نمی یافته اند و بوسیله پلخمان (قلاب سنگ ) از بالای قلعه مورد تعرض قرار میگرفته اند که نهایتا پس از مدتها مامورین ضربت در اطراف قلعه ی اریان کمین نموده و چوپان یا چوپانهای گله گاو (گمار) مربوط به قلعه را تسلیم خود نموده و در هنگام غروب و تاریکی نسبی هوا در پوشش و استتار گاوها وارد قلعه ی اریان شده و ان را با خاک یکسان نموده اند.( با توجه به اینکه مکانی بنام باغ مغول در یک کیلومتری جنوب شرقی قلعه اریان وجود دارد به نظر می رسد عدم پرداخت مالیلت از جانب مردم قلعه های مورد اشاره در زمان استیلای حاکمان مغول بر بلاد خراسان ( اوایل قرن هفتم هجری به بعد) و به نشانه ی اعتراض صورت گرفته باشد .)

 

از ان زمان به بعد به مردم این دو قلعه دستور داده می شود که قلعه های خود را در داخل دره ساخته و حق ساختن قلعه بر فراز تپه ها و ارتفاعات را ندارند لذا مردم به محدوده ی قنات ده کنونی واقع در نیم کیلومتری شمال روستا کوچ کرده و در انجا مسکن خود را بنا می نهند که پس از سالها این محل بوسیله ی سیلی که در فصل غلات امده ویران شده و بناچار مردم به محل کنونی روستا امده و قلعه خود را در این مکان بنا می کنند . زمان بنای این قلعه مشخص نیست ولی نمیتواند بیش از چهار قرن باشد اما انچه که مشخص است تا حدود 90 سال پیش حصار و برجها و دروازه ی قلعه موجود و قلعه محدود به محیطی بوده که در وسط شش برج   (برج حاج علی در شمال شرق – برج شریعت در شمال – برج حاج سید محمد در شمال غرب – برج محدوده ی منزل علی اکبربیگ در جنوب غرب – برج سید یوسف در جنوب و برج قدرت بیگ در جنوب شرق ) قرار داشته است . در حال حاضر دو برج از شش برج ( برج ضلع شمال شرق و شمال ) موجود بوده و بقیه تخریب شده و دروازه ی قلعه در ضلع شمالشرقی (در کوچه ی مابین منزل سید محمد و ابراهیم خان ) قرار داشته است .شایان ذکر اینکه در ساختن شش برج قلعه،معیارها و محاسبات مهندسی رعایت شده بوده و برجها دقیقا در قرینه ی یکدیگر ساخته شده بوده اند که عکس هوایی سال 1334 نیز این موضوع را تایید میکند .

پس از بنای قلعه ی کهنه در محل کنونی تا سالهای طولانی مردم جهت اب شرب به قنات ده (نیم کیلومتری شمال روستا ) و چشمه ی کهنیدر واقع در 2 کیلومتری جنوب روستا مراجعه میکرده اند که نهایتا قنات معروف به قنات حسین اباد واقع در مرکز روستا در اوایل قرن جاری با همت مرحوم حاج ملا حسین (ابوی مرحوم حاج ملا محمد باقر و مرحوم ملا عا بس ) و مشارکت مردم روستا احداث میشود .

ضمنا جمعيت روستاي كهنه در اواخر قرن گذشته و اوايل قرن جاري 60 خانوار برآورد شده كه اين آمار از جانب اقای محمد کربلایی نوروز بعنوان کهنسال ترین فرد روستا در مصاحبه ای که در مرداد ماه سال جاری(1389) از وی بعمل امد مورد تایید قرار گرفت .

 

در رابطه با قدمت قلعه های مخروبه ی آریان و باهان از مطالب گفته شده و همچنین بر اساس این مطلب که فرهنگ جغرافیایی ابادی های کشور (از انتشارات  سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح در سال 1384) قدمت روستای کهنه را در حدود چهار قرن قلمداد نموده است ، اینگونه استنباط میشود که ساخت قلعه ها ی آریان و باهان حداقل میتواند به بیش از ده قرن پیش و قبل از حمله ی مغول منتسب شود . در رابطه با اینکه ایا قدمت این قلعه ها میتواند به قبل از حمله ی اعراب به ایران ، منتسب گردد یا نه ، میتوان گفت که این موضوع نیز محتمل به نظر میرسد و دلیل ان اینکه :

 

1: مردم روستای کهنه ( که اصالتشان به قلعه های مذکور منتسب میشود ) جشن باستانی سده را تاکنون حفظ نموده اند و این جشن در روستاهای محدودی از روستاهای شهرستان جغتای همچون روستای آزادور که قدمت ان بر هیچ کس پوشیده نبوده و یاداور شهر قدیم جوین میباشد دیده میشود .

 

2: اریان و باهان دو واژه ای هستند که ریشه و اصالت انها با قدمت ایران باستان برابری میکند و لغتنامه دهخدا در خصوص این دو واژه چنین نوشته است :

آریان : یونانیان عموما اریان را به ممالکی که در تحت حکومت و سلطه ایرانیان بوده است اطلاق کرده اند.

باهان : نام یکی از بطریقان (فرماندهان لشکر) روم هنگام حمله مسلمانان به مغرب بوده است .

و از طرفی معمولا روستاهایی که بعد از دوره اسلام بنا گردیده اند با کلمات عربی نامگذاری شده اند .

3:در ضلع غربی قلعه اریان مکانی وجود دارد که از ان به نام کال زیارت نام برده میشود و گفته میشود زیارتی بودن این مکان به بزرگان دین زرتشت مربوط میشده که البته در حال حاضر محل دقیق زیارتگاه مشخص نیست.

ضمنا در اواخر قرن گذشته و اوایل قرن جاری بر روی تپه قلعه باهان خانه ها و بناهایی از خشت خام ساخته شده بوده است که به نظر می رسد بیشتر در فصل تابستان و از جانب مالکین قنات باهان مورد استفاده بوده است . مخروبه های این بناها در حال حاضر مشهود است .