پیشینه و جایگاه علم و دانش در روستای کهنه
پیشینه تاریخی روستای کهنه بیانگر این است که مردم این روستا نیز همانند دیگر مردم این میهن اریایی از دیرباز مردمی علم دوست بوده اند به طوری که می شود عشق این مردم به علم و دانش را در انتهای کال کهنیدر جستجو نمود بدین معنی که در انتهای کال مذکور مکانی وجود دارد که از ان بنام کمر مکتب خانه یاد میشده و میشود و گفته میشود که پیشینیان در زمانی که روستا مورد تهدید و یورش ترکمن ها قرار می گرفته و به سمت دره کهنیدر متواری می شده اند در ان محل به امر تحصیل پرداخته و حتی در ان شرایط سخت نیز از کسب علم و دانش غافل نمی شده اند ( البته شاید کمر مکتب خانه به واسطه دارا بودن اب و هوای خنک و معتدل در تابستانها مورد استفاده قرار می گرفته باشد .)
در قرن یا قرون گذشته موضوع تحصیل در روستاها بیشتر به صورت مکتب خانه ای بوده و به فراگیری و خواندن قران و سواد خواندن و نوشتن محدود میشده و از اساتید این حرفه با عنوان ملا یاد میشده که از معروفترین چهره های علمی قرن گذشته یا اوایل قرن جاری میتوان به : مرحوم اقا میرزا محمد علی ، مرحوم ملا قربان ، مرحوم سید مهدی ومرحوم ملا سلیمان اشاره کرد.
تعلیم و تعلم در روستای کهنه بصورت رسمی و کلاسیک به سال 1330 بر میگردد در سال 1330 مدرسه ابتدائی روستا با همت مرحوم صفرقلی قلیچی پور تاسیس و در سالهای اولیه تاسیس کلاس درس در یکی از اتاقهای منزل وی برگزار می شده است .
اولین معلم این مدرسه یا بهتر است بگوئیم این کلاس فردی به نام شجاعی از اهالی شهر سبزوار بوده و اولین شاگردان این مدرسه را اقایان : سید عبدالخالق قریشی ، سید محمد شاددل ، حاج میرزا ترابی و غلامعلی کاظمی اصل تشکیل می داده اند که از بین این دانش اموزان اقای سید محمد شاددل در سالهای قبل از 1350 وارد دانشگاه افسری ارتش و در سالهای پس از انقلاب با درجه سرهنگی بازنشست میگردد.
پس از مدتی کلاس درس از منزل مرحوم حاج صفرقلی به منزل مرحوم غلامرضا خان کدخدای وقت روستا منتقل شده و در ان کلاس، مرحوم رهبری که وی نیز از اهالی شهر سبزوار بوده بعنوان معلم انجام وظیفه می نموده و از وی بعنوان چهره ای محبوب و زحمتکش یاد میشده و میشود . گفته میشود که مدتی نیز این کلاس درس در منزل حاج ملا عباس برگزار میشده که نهایتا ساختمان مدرسه ابتدائی با نام مدرسه ابتدائی زهره کهنه ساخته و کلاسهای درس به انجا منتقل میشود .
از سال 1330 تا سال دانش اموزان دوره ابتدائی را در مدرسه ابتدائی روستا گذرانده و جهت ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر به مدرسه راهنمائی ایستگاه ازادور ، دبیرستان جغتای ،سبزوار و …. رفته تا اینکه در سال مدرسه راهنمائی تراب و در سال دبیرستان روستا نیز دایر میشود که البته در حال حاضر فقط رشته علوم انسانی این دبیرستان فعال بوده فلذا دانش اموزان جهت ادامه تحصیل در دیگر رشته ها مجبورند روستا را ترک کنند .
از اولین چهره های فرهنگی که تحصیلات مقطع ابتدائی خود را در دبستان زهره روستا گذرانده و پس از طی تحصیلات عالیه بعنوان اولین معلمین بومی به روستا مراجعت نموده اند اقایان : سید حسن هاشمی فر، قهرمان کهنه و سید ابوالحسن ضیاء بوده اند که نامبردگان سالها در جهت تعلیم دانش اموزان روستا کوشیده و موفقیت تعداد زیادی از افرادی که دارای تحصیلات عالیه هستند مدیون زحمات مشارالیهم میباشد .شایان ذکر اینکه سه معلم مذکور پس از 30 سال خدمت صادقانه اکنون به افتخار بازنشستگی نائل گردیده اند. از دیگر چهره ها و معلمین بومی روستا که در اوایل تاسیس مدرسه راهنمائی تراب نقش ویژه ای در جهت بنای مدرسه و تعلیم دانش اموزان ایفا نموده اند میتوان به اقایان : سید رضا خادمیان و دکتر سید حسین زاهدی فر اشاره نمود .