دیالمه آل بویه
( تاریخ حکومت آل بویه از سال 310 تا 433 شمسی (320 تا 447 قمری) ( 932 تا 1055 میلادی) ، مدت حکومت 123 سال ، مرکز حکومت آنان فارس، اصفهان و بغداد.)
سلسله آل بویه توسط سه برادر به نامهای ( علی – حسن و احمد) که پسران بویه ( مرد ماهیگیر گیلانی) بودند شکل گرفت .این سه برادر با اتحاد و همدلی توانستند قلمرو حکومت خود را درمناطقی از ایران و عراق گسترش دهند . آل بویه به ادعای بعضی از تاریخ نویسان قدیم به قولی به بهرام چوبینه (سردار معروف هرمز چهارم و خسروپرویز) و به قولی دیگر به یزدگرد سوم ساسانی نسب می رسانده اند.
چگونگی تاسیس و انقراض سلسله آل بویه:
در اوایل قیام دیلمیان در گیلان و طبرستان ، پسران بویه نیز مانند بسیاری دیگر از سران دیلمی و گیلانی جانب علویان را گرفتند و ابتدا در جمع یاران ماکان بن کاکی ( سردار دیلمی علویان) درآمدند و با او بودند تا آنکه ماکان بدست مرداویج زیاری مغلوب و به خراسان فراری شد . پسران بویه با جمعی از سران سپاهی دیلم به مرداویج پیوستند . پس از اینکه پسران بویه در دربار زیاری صاحب قدرت شدند و پس از مرگ مرداویج (اولین و مقتدرترین امیر زیاری) ، برادران بویه توانستند سلسله آل بویه را پایه گذاری و بر فارس، اصفهان، قم، کاشان ، همدان ، ری ، کرج ، عراق و کرمان مستولی شدند .پس از مرگ سه برادر ،سلسله آل بویه در نسل های بعدی دچار تفرقه شده و این تفرقه باعث شد قلمرو آنها به سه قسمت : دیالمه فارس- دیالمه عراق و خوزستان و کرمان – و دیالمه ری و همدان و اصفهان تقسیم شود. آل بویه با این تفرقه راه افول و زوال را پیموده و سال 447 قمری(433 شمسی) را که تاریخ ورود طغرل سلجوقی به بغداد و اسارت ملک رحیم آخرین دیالمه عراق است را باید سال انقراض واقعی سلسله آل بویه دانست.