بنادر و شهرهای ساحلی ایران
بنادر و شهرهای ساحلی ایران به چهار منطقه بصورت ذیل تقسیم میشوند:
- بنادر دریای خزر
- بنادر دریای عمان
- بنادر خلیج فارس
- بنادر دریاچه ارومیه که بنادر داخلی کشور به شمار می آیند.
از لحاظ اهمیت، بنادر جنوبی در سالهای گذشته جمعیت و اهمیت اقتصادی و ظرفیت بازرگانی بیشتری داشتند و گرچه امروز با تامین اعتبارات متنابهی ، نسبت به توسعه و بازسازی این بنادر اقدام شده است و بعضی از آنها به حد بنادر معتبر خارجی رسیده اند ولی به طور کلی اکثر بنادر جنوبی به رواج و رونق و جمعیت گذشته نیستند در حالی که بنادر شمالی به علت موقعیت طبیعی و جغرافیایی ، اکثرا آباد و زیبا و نسبتا پر جمعیت هستند.
به هر صورت بنادر معروف و معتبر ایران در منطقه های چهار گانه یاد شده در بالا ، ازین قرارند:
بنادر دریای خزر:
گومیشان بندر ترکمن بهشهر بابلسر محمودآباد فریدون کنار سولده نوشهر چالوس تنکابن رامسر رودسر آستانه انزلی رضوان ده خواجه نفس فرح آباد المده غازیان لیسار
بنادر دریای عمان:
گواتر چاه بهار جاسک سیرک تنگ کنارک
بنادر خلیج فارس:
عباس لنگه چارک عسلویه بوشهر خمیر چیرو جازه نایبند ریگ دیلم ماهشهر بندر خمینی خرمشهر ابادان طاهری کنگان دیر خارک باسعیدو قشم هرمز مغو نخیلو قصبه ابوالخیر
بنادر داخلی دریاچه ارومیه:
شرفخانه گلما نخانه حیدر آباد دانالو تاسوج دیزه
***
بعضی از بنادر ایران به سبب کالاهایی که به نقاط مختلف صادر می کنند و یا به علل دیگر معروفیت بیشتری دارند. مهمترین این نوع بنادر عبارتند از:
بندر آبادان مرکزپالایش نفت
بندر انزلی صدور ماهی و خاویار
بندر خارک صدور نفت
بندر خرمشهر ورود کالاهای مختلف
بندر ترکمن مبدا اصلی راه آهن سراسری ایران
بندر خمینی مقصد اصلی راه آهن سراسری ایران
بندر نوشهر مرکز ورود کالاهایی که از اروپا می آیند
بندر گواتر انتهای مرز ایران و پاکستان
بندر عباس به سبب سابقه تاریخی ونو سازی اخیر آن
بندر لنگه مرکز صید مروارید
بندر بابلسر محل پلاژ های عمومی (گردشگری)
بندر رامسر محل پلاژهای عمومی (گردشگری)
بندر محمود آباد از مراکز اصلی صید ماهی شیلات
بندر فریدونکنار از مراکز اصلی صید ماهی شیلات
بندر قشم از مراکز صید مروارید
بندر عسلویه از مراکز صید مروارید و در سالهای اخیر به جهت صنایع و پالایشگاههای نفت وگاز
بندر ماه شهر از مراکز صدور نفت
دریاچه ها و باتلاقهای معروف ایران
بموجب تحقیقات مفصلی که در باره چگونگی تشکیل زمین ها و عوارض مختلف جغرافیائی ایران شده است، دریاچه ها و باتلاقها و مرداب های مختلفی که در نقاط مختلف ایران پراکنده اند، یادگاری از دریای بزرگ قدیمی بوده است که در دوران های اول و دوم زمین شناسی و قسمتی نیز از دوران سوم، سراسر ایران را فرا گرفته بود.
این دریای بزرگ که (ته تیس) نام داشت براثر حرکات زمین و چین خوردگی های دوران سوم از میان رفت و بجای آن، دریاچه ها و باتلاقها ونمکزارها و کویر های امروزی باقی مانده است.
مهمترین دریاچه های امروزی ایران عبارتند از :
- دریاچه ارومیه در مشرق ارومیه در استان آدربایجان غربی. 35000 کیلومتر مربع مساحت و حداکثر 60 متر عمق دارد ، آب این دریاچه بسیار شوراست و دارای املاح و نمک های زیادی است و در آن کشتیرانی نیز می شود. بنادر مهم آن گلمانخانه و شرفخانه نام دارند .
- دریاچه نیریز در مغرب نیریز در استان فارس . آب دریاچه نیریز نیز شوراست ولی نه به شوری دریاچه ارومیه. طول این دریاچه 100 کیلومتر وپهنای آن 30 کیلومتر است و بین دو رشته کوه موازی واقع شده است، نام دیگر دریاچه نیریز دریاچه بختگان است. این دریاچه از فاضلاب رودخانه کر بوجود میاید و بوسیله تنگه ای به دریاچه نرگس متصلمی شود.
- دریاچه نرگس در شمال دریاچه نیریز و در استان فارس . دریاچه ای است کوچک و کم عمق که بوسیله تنگه ای پیچاپیچ بدریاچه دیگر فارس یعنی نیریز یا بختگان متصل میشود و در حقیقت دنباله آن دریاچه محسوب می گردد. نام دیگر دریاچه نرگس دریاچه طشت است که در شمال غربی آن باتلاقها و لجن زارهایی وجود دارد که بسیار متعفن است این لجن زارها در همان امتداد تاحوالی شهر مخروبه قدیمی اصطخر پیش می رود.
- دریاچه پریشان، بین نامور و کازرون در استان فارس . 24 کیلومتر مربع مساحت و 112 متر عمق دارد . آب این دریاچه شیرین ولی قابل خوردن نیست زیرا قسمت کمی از انرا نمکهای گوناگون تشکیل داده است. نام دیگر دریاچه پریشان دریاچه نامور است و تنها دریاچه ایران است که در ان ماهی زیادی وجود دارد که اهالی آنها را صید کرده و در بازار میفروشند.این دریاچه بین نامور و کازرون قرار دارد.
- دریاچه مهارلو در جنوب شرقی شیراز در استان فارس . 600 کیلومتر مربع مساحت دارد و عمق آن به حداکثر 18متر می رسد ، آب این دریاچه بسیار شور بوده و یک چهارم آنرا نمکهای مختلفی که همراه با آب رودها به آن ریخته اند تشکیل میدهد. واردات آبی دریاچه مهارلو ، از آبهای بهاره ای که در اطراف شیراز جریان دارند تامین میشود.
- باتلاق جزموریان در مشرق کرمان.این باتلاق که دو رود هلیل پور و بمپور در استان کرمان وارد آن میشوند، عمق چندان زیادی ندارد و بعلل مشکلات فراوان مساحت آن نیز تا بحال اندازه گیری نشده است. قسمتی از زمین های اطراف این باتلاق بسیار نرم و سست بوده و اشخاص و جانوران بی احتیاط را بکام می کشد و نابود می کند و همین امر یکی از علل مهم عدم اندازه گیری گیری باتلاق جزموریان است.
- دریاچه حوض سلطان در مشرق قم، که 2400کیلومتر مربع مساحت و حداکثر 25متر عمق داردکه در مواقع کم آبی عمق آن کمتر و در مواقع پر آبی هم بر عمق و هم بر وسعت آن افزوده میشود. نامهای دیگر دریاچه حوض سلطان – دریاچه قم – دریاچه ساوه – و دریاچه نمک است.طول دریاچه حوض سلطان 80 کیلومتر و پهنای آن 30 کیلومتر است ونمک زیادی از آن استخراج میشود.
- باتلاق گاوخونی در جنوب شرقی اصفهان ، که قسمتی از رودهای استان اصفهان به آن میریزد. مساحت آن به1575 کیلومتر مربع بالغ میشود. طول این باتلاق 45کیلومتر و عرض آن 35 کیلومتر است. وسعت این باتلاق با کمی و زیادی آب رودخانه زاینده رود کم و زیاد میشود. عمق باتلاق گاوخونی چندان زیاد نیست.
- دریاچه هامون در شمال زابل در استان سیستان و بلوچستان و در مرز ایران و افغانستان واقع شده و در حقیقت شمال آن متغلق به افغانستان و جنوب آن متعلق به ایران است. این دریاچه در حدود 1800 کیلومتر مساحت و 10 متر عمق دارد و اطراف آن پوشیده از نیزارهای وسیعی است که در بهار بمصرف تغذیه چهارپایان میرسد و در مواقع پر آبی بوسیله رود شلاق به دریاچه گودزره متصل میشود.
- دریاچه سیستان، نزدیک هامون در استان سیستان که تنها دریاچه ایران است که در مواقع کم آبی بکلی خشک میشود و بسیار کم عمق است. واردات آبی دریاچه سیستان که منحصرا از کوههای سیستان سرچشمه میگیرند بسیار کم است و آب آن نیز بسیار شور است. دریاچه سیستان نزدیک دریاچه هامون میباشد. و در گذشته دور، این دو به هم متصل بوده اند.
- گودال نمکزار در مشرق کرمان در استان کرمان که این گودال که در حقیقت دریاچه ای کم عمق و کم وسعت است در جنوب شرقی ایران در استان کرمان واقع شده و آب دو رودخانه شور و روار به آن میریزد.خصوصیت منحصر به فرد این گودال آنست که چون آب رودهای شور و روار در تابستانها خشک میشود ، گودال نمکزار از عمق زمین با جذب آبهای ارتفاعات اطراف به حیات خود ادامه میدهند.
********************
غیر از این دریاچه ها و باتلاقهای نسبتا مهم که شرح داده شد، در سراسر ایران مخصوصا نواحی شرقی وجنوب شرقی وجنوب غربی ، گودالهای وسیعی وجود دارد که بعضی از رودهای کوچک و بزرگ به آنها میریزند. وضعیت این گودالها ، بستگی به زیادی و کمی آب رودخانه ها دارند. گودالها بیشتر بنامهای محلی (دریای نمک – آب شور-نمکزار) معروف هستند.