اطلاعات کلی درباره شترمرغ
شترمرغ از پرندگان بی‌پرواز دستهٔ سینه‌پهنان و بومی آفریقا است. پرورش شتر مرغ از سال ۱۸۶۰ میلادی(حدود 150 سال پیش) در کشور افریقای جنوبی به صورت جدی آغاز گردید و سپس در سایر نقاط دنیا گسترش یافت وامروزه در بسیاری از کشورها پرورش شتر مرغ انجام می شود.
شترمرغ گردن و پاهای درازی دارد و می‌تواند با سرعتی در حدود ۶۵ کیلومتر در ساعت بدود. شترمرغ بزرگ‌ترین پرنده موجود در زمین است . طول قد آن به ۵/۲ متر و وزن آن به ۱۴۰ کیلوگرم می‌رسد. تخم این پرنده تا ۲۰ سانتیمتر قد و وزن ۱/۵ کیلوگرم می‌رسد که ظرف حدود نیم ساعت پخته می‌شود. این پرنده خوراکش دانه‌ها و گیاهان و حشرات کوچک است. شترمرغ برای دفاع از خود در مقابل شکارچیان و حیوانات وحشی از پاهای پر قدرت خود بهره می‌گیرد و قادر است با لگد خود انسان و حتی شیر را از پا در آورد.جوجه این پرنده ظرف ۴۰ روز سر از تخم بیرون می‌آورد و ظرف سه تا چهار سال یک پرنده بالغ می‌شود. شترمرغ به صورت یک روز در میان تخمگذاری نموده و در هر مرحله 14 تا 21 تخم می‌گذارد.
شترمرغ به دلیل قدرت متابولیسمی بالا و تبدیل غذا به انرژی، رشد سریع، عمر مفید و طولانی و تولید مثل بالا از دیگر دام‌ها متمایز می‌باشد.
این دام به دلیل سازگاری با محیط زیست و آب و هوای متفاوت (از ۳۰ درجه سانتیگراد زیر صفر تا پنجاه بالای صفر) از نظر نگهداری، کم هزینه‌ترین جایگاه را به خود اختصاص داده‌است. با حصارکشی روی زمین‌های خاکی و ایجاد سایه‌بان، میتوان از شترمرغ نگهداری کرد و حتی غذای این پرنده، یونجه، علف و گیاهان دانه‌دار می‌باشد.
این پرنده برخلاف سایر دام‌ها می‌تواند در دشت‌ها و فلات‌ها نیز زندگی کند و به دلیل داشتن سیستم گوارشی مناسب، آن هم به گونه‌ای که غذا به مدت ۴۲ ساعت درمعده این پرنده گردش می‌کند، تمام مواد مغذی در بدنش جذب می‌شود.
شترمرغ با رشد سریعی که دارد، پس از یک ماهگی، روزی یک سانتیمتر رشد کرده و در سن ده ماهگی قابل کشتار می‌باشد و این نشان دهنده رسیدن این پرنده به رشد اصلی است.
شتر مرغها عمر نسبتا طولانی نیز دارند که به طور متوسط مابین ۵۵ تا ۶۵ سال به طول می انجامد و عمر اقتصادی مابین ۳۰ الی ۴۰ سال را دارا می باشد.این مسئله به لحاظ ماهیت اقتصادی و نوع مدیریت گله بسیار حائز اهممیت است.چرا که اگر شتر مرغ ماده ای را با یک گاو ماده مقایسه کنیم به نکته مهمی پی خواهیم برد. عمر اقتصادی یک گاو ماده که گوساله های پرتولیدی (مقصود گوساله های نر پروراری است) را می تواند به دنیا بیاورد کمتر از ۷ سال است در حالی که یک شتر مرغ ماده اصیل می تواند تا چندیدن دهه از این منظر مفید فایده باشد وبا تولید هزاران تخم سهم مهمی در تولید پروتیئن مورد نیاز جامعه داشته باشد.
به طور معمول جوجه ها در سن ۱۲-۹ ماهگی به وزن ۱۲۰-۹۰ کیلو رسیده و در این هنگام آماده کشتار می گردند.
شایان ذکر است که در برخی موارد، بعضی از مزرعه دارها اقدام به کشتار پرندگان در سنین پایین و بصورت نیمچه می نمایند که در این حالت حتی پرندگانی در سن سه چهار ماهگی نیز کشتار می گردند و تبعاً در این حالت گوشت گرانتری خواهند داشت.
با توجه به رفتارشناسی این پرنده و همچنین طولانی بودن عمر تولیدی شترمرغ می توان نتیجه گرفت که نوع طراحی در ساخت و ساز مزارع و میزان فضای اختصاص داده شده به هر پرنده نقش بسیار مهمی را در افزایش یا کاهش کمیت و کیفیت تولید و همچنین سالهای ماندگاری یک پرنده در گلة تولیدی خواهد داشت. از آنجا که شترمرغ هنوز دارای خصوصیات طبیعی خود بوده و به طور کامل اهلی و رام نشده است این مسئله حائز اهمیت می باشد که در طراحی مزارع حداکثر نزدیکی و شباهت در محیط پرورشی احداثی و آنچه در طبیعت و حیات وحش شاهد هستیم بوجود آید که این امر تاثیر به سزایی را در آرامش روانی پرنده خواهد داشت. طبق مطالعات بعمل آمده حداقل فضای مورد نیاز جهت نگهداری و پرورش هر قطعه شترمرغ معادل ۳۰۰-۲۰۰ مترمربع می باشد که ۱۰-۸ متر از این مساحت جهت محافظت پرنده از آب و هوای نامساعد و باران و برف و همچنین وزش باد بایستی مسقف گردد. در نتیجه ما جهت نگهداری هر خانواده ۵-۳ عضوی شترمرغ نیازمند ۱۵۰۰-۹۰۰ متر فضای گردشگاه و حدود ۵۰-۲۴ مترمربع فضای مسقف می باشیم که این فضا یا به اصطلاح پن بایستی توسط حصاری به ارتفاع ۲-۵/۱ متر محصور گردد. جدا کردن پنهای تولیدمثلی از یکدیگر بوسیلة راهروهایی به عرض ۲-۱ متر می تواند در جلوگیری از مبارزات نرهای گروه های گوناگون موثر واقع گردد. همچنین اگر مزرعه دارای امکانات لازم است می توان با گشت گیاهان درختچه ها و درختان مناسب در میان این راهروها علاوه بر ایجاد فضایی طبیعی و روح انگیز موجب آرامش بیشتر پرندگان و تاثیر مثبت در تولید می گردد. پس از آماده سازی پنها و رها سازی پرندگان و پیش از شروع تولید بهتر است یک گودال ساده به ابعاد ۴/۱-۲ متر و عمق تقریبی ۲۰ سانتی متر جهت تهیة مکانی مناسب برای تخمگذاری حفر گردد و با ریختن ماسه یا شن در کف آن مکانی نرم و مناسب را جهت تخمگذاری بوجود آورد.
روش های جوجه کشی شترمرغ :
جوجه کشی این پرنده به دو صورت طبیعی و مصنوعی صورت می پذیرد.
الف)طبیعی : در حیات وحش هر شترمرغ پس از گذاشتن ۱۸-۱۲ عدد تخم اصطلاحاً روی آنها خوابیده و مبادرت به جوجه کشی می نماید. با توجه به مسئله استتار و اهمیت آن در طبیعت محافظت از تخمهای گذاشته شده در طول روز به عهدة شترمرغ ماده و در شب به عهدشترمرغ نر است و ناگفته پیداست که رنگ خاکستری پرندة ماده و همگونی آن با رنگ خاک و همچنین رنگ سیاه جنس نر در شب در این تقسیم کار موثر می باشد.پس از گذشت ۴۵-۴۲ روز از زمان اولین تخمگذاری ما شاهد بیرون آمدن جوجه ها از تخم خواهیم بود توجه داشته باشید که اجازه دادن به شترمرغ های ماده جهت خوابیدن بر روی تخمها در انتهای فصل تولید و انجام جوجه کشی طبیعی موجب رغبت بیشتر پرنده جهت تخمگذاری در فصل آینده و همچنین افزایش کیفیت و کمیت تخمهای تولیدی در فصول آینده خواهد شد.
ب) مصنوعی: در مزارع صنعتی جهت بدست آوردن حداکثر جوجه از هر شترمرغ ماده اقدام به جمع آوری تخمها و جوجه کشی طبیعی می گردد که بدین ترتیب میزان جوجه های استحصالی به ازاء هر پرنده ماده تقریباً ۳-۲ برابر حالت طبیعی خواهد بود. جهت انجام جوجه کشی مصنوعی نیاز اجرائی به تمهیدات ویژه ای می باشد که از آن جمله می توان به ساخت یک بنای جوجه کشی با تمامی مکانهای مورد نیاز و همچنین خرید و نصب دستگاههای مناسب می باشد. اولین گام جهت شروع جوجه کشی جمع آوری و نگهداری تخمها می باشد. بایستی توجه داشت که تخمها با نهایت وقت جمع آوری گردیده و پس از تمیز کردن و ضدعفونی آنها را در انبار تخم قرار دهیم. توجه داشته باشید مکان مورد نظر جهت نگهداری تخمها بایستی دارای شرایط کاملاً بهداشتی بوده و دارای دما و دما و رطوبت کنترل شده باشد. معمولاً دمای۲۰ -۱۵ درجه سانتیگراد جهت انبارداری تخم مناسب می باشد که البته این دو فاکتور می توانند با توجه به خصوصیات فیزیکی تخمها منجمله ضخامت پوسته و اندازه تخم و همچنین مدت انبارداری و در مقاطع زمانی مختلف فصل تولید متفاوت باشد، اما فاکتورهایی که در کلیة حالات ثابت می باشد موارد مربوط به بهداشت محل، رعایت کامل مسائل ایمنی، جلوگیری از ورود هر گونه موجودات اعم از حشرات، جوندگان و … به محل نگهداری و مواردی از این قبیل می باشد. در یک حالت طبیعی بایستی در طول روز حدود ۴ بار چرخانده شوند که این امر به تبادلات غذایی بین سفیده و جنین و تبادلات کاری بین محیط خارج و داخل تخم کمک می نماید و پس از گذشت حداکثر ۱۰-۸ روز از ورود تخمها به انبار آنها را جهت شروع مرحله جوجه کشی به دستگاههای ستر وارد نمود. توجه داشته باشید که پس از گذشت این مدت و در صورت نگهداری بیش از حد تخمها در انبار این امر می تواند منجر به کاهش قدرت جوجه در آوری تخمها و در مواردی مرگ جنین گردد.
محصولات شترمرغ :
1- گوشت قرمز که کم چرب و کم کلسترول با طبیعتی گرم و دارای آهن است که گوشت این پرنده را از سایر گوشت‌های قرمز متمایز می‌سازد.
2- پوست نرم، لطیف و با مقاومت بالا که با داشتن فولیکول‌های پر روی پوست، امتیاز دیگر این پرنده نسبت به سایر دام‌ها است.
3- پر این پرنده که در دوران باستان نماد پادشاهان و سرداران بوده‌است.
4- مغز این پرنده در درمان بیماری آلزایمر موثر است و از بافت زانوی شترمرغ جهت دستگاههای الکترونیکی، مخابراتی استفاده می‌شود. حتی میتوان قرنیه چشمهای این پرنده را به قرنیه چشم انسان پیوند زد.
منابع :
دانشنامه آزاد ویکی پدیا
http://daneshagri.blogfa.com
پرورش شتر مرغ در روستای کهنه
حدود دو سال پیش(سال 1389 ) آقای حسین کهنه تعدادی جوجه شترمرغ را برای اولین بار وارد روستای کهنه نمود تا چگونگی سازگاری این پرنده با شرایط اقلیمی روستا را به مرحله آزمون بگذارد .
در تاریخ نهم شهریورماه 1391 سری به مکان نگهداری شترمرغ ها زدیم و از نزدیک آنها را مشاهده نموده و گفتمانی نیز با آقای حسین کهنه داشتیم .
آقای کهنه شرایط اقلیمی روستا را جهت پرورش شترمرغ مساعد دانسته و اضافه می کند که این پرنده با هر شرایط آب و هوایی (از 30 درجه سانتیگراد زیر صفر تا 50 درجه سانتیگراد بالای صفر) سازگاری دارد . وی چگونگی رشد شترمرغ را بستگی به تغذیه آن دانسته و سپس این نکته را یادآور می شود که مهمتر از تغذیه، مکان نگهداری این پرنده است بدین معنی که شترمرغ جهت رشد مناسب و کافی نیازمند فضای باز و وسیع می باشد که متاسفانه اینجانب تاکنون نتوانسته ام فضای مناسبی برای آنها مهیا سازم.
در رابطه با مقرون به صرفه بودن پرورش شترمرغ از آقای کهنه سوال کردیم که وی در ابتدا مقرون به صرفه بودن پرورش این پرنده را نیازمند سرمایه گذاری در تعداد بالا و در ابعاد وسیع بصورت صنعتی یا حداقل نیمه صنعتی می داند و سپس اشاره ای به گران بودن خوراک آنها ( جو – گندم – کنسانتره و گیاهانی چون یونجه و … ) نموده ولی روی هم رفته از نگهداری و پرورش این چند شترمرغ اظهار رضایت دارد .
در پایان گفتگو جهت گرفتن چند عکس به داخل فنس رفتیم که بلافاصله مورد حمله یکی از شترمرغ ها قرار گرفتیم و بناچار از داخل فنس خارج شده و در پشت آن پناه گرفتیم چرا که می دانستیم یک شترمرغ با ضربه ی لگد خود میتوان یک انسان و حتی یک شیر را از پا در آورد . از آنجایی که هر حیوان با صاحب خود الفتی دارد با پشتیبانی آقای کهنه مجددا به داخل فنس رفته و موفق شدیم چند عکس از شترمرغ ها بگیریم.
