قديمي‌ترين قنات جهان در گناباد
در جنوب استان خراسان رضوي، شهر كوچكي آرميده است به نام گناباد كه بزرگ‌ترين و قديمي‌ترين قنات جهان را در دل خود جاي داده است؛ قناتي كه يكي از عجيب‌ترين دست‌ساخت‌هاي بشر به‌شمار مي‌رود و در ا عماق زمين و در هزارتويي تاريك و دلهره‌آور اما آبي و زلال، شكوه و عظمت تمدن چند هزار ساله و معماري بي‌نظير ايرانيان هنرمند و خوش‌ذوق را به نمايش مي‌گذارد.
قنات قصبه گناباد به عنوان يكي از پديده‌هاي شگفت‌انگيز ساخته دست انسان در طول تاريخ و نمادي از هم‌نوايي بشر با طبيعت، سال‌هاست كه در ذهن مورخان و پژوهشگران جهان و در ميان مقالات علمي و معماري آنها جا خوش كرده است.
حتي تاريخ‌نگاران و سفرنامه‌نويسان قديمي از جمله ناصرخسرو نيز از اين قنات ياد كرده‌اند. ناصرخسرو حدود هزار سال پيش در سفرنامه خود به درازاي چهار فرسنگي كاريز و عمق 700 گزي چاه آن اشاره كرده و آن را به كيخسرو نسبت داده است.
پديده و شگفت‌انگيز بودن قديمي‌ترين قنات جهان، زماني روشن‌تر مي‌شود كه آبي‌زلال را از اعماق 300 متري زمين بيرون كشيده و در رگ‌هاي خشك و تشنه كوير جاري مي‌كند.
اين قنات كه بزرگ‌ترين قنات گناباد در ميان دهها قنات اين شهر و البته يكي از عجايب تاريخ تمدن بشر است، با طول تقريبي33 كيلومتر در مسير يك دره طولاني در روستاي ديسفان اين شهرستان قرار دارد.
قنات گناباد كه عمق چاه اصلي آن حدود 320 متر و تعداد ميله‌هاي آن 450 حلقه است، يك رشته اصلي به نام قصبه با طول تقريبي 131 هزار و 35 متر و چهار رشته منشعب به نام دولاب كهنه، دولاب نو، رشته فرعي اول و رشته فرعي دوم قصبه دارد.
ظاهرا با توجه به قدمت اين قنات و اين واقعيت كه بجز اين قنات هيچ چشمه يا رودخانه‌اي در منطقه بياباني گناباد وجود ندارد، مي‌توان دريافت كه قدمت قنات گناباد بيش از شهر گناباد است و اين شهر رونق و آبادي خود را وامدار قنات طويل و عميق خويش است؛ قناتي كه باعث رشد اين شهر شد و آن را در منطقه برجسته و ممتاز كرد، تا جايي كه به يكي از مهم‌ترين و پررفت و آمدترين شهرهاي كشور تبديل شود و صدها اثر تاريخي و زيبا را در دل خود جاي دهد.
اين يادگار معماري كهن كه يكي از بهترين مكان‌هاي گردشگري نيز به شمار مي‌رود، در حال حاضر نياز به بازسازي، مرمت و فضاسازي دارد. هرچند طرح جامع گردشگري آن هم‌اكنون توسط سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري در دست تهيه و بررسي است.
منبع: جام جم آنلاین – فاطمه مرادزاده – گروه ايران
قنات گناباد زیر ذره بین مستندسازان خراسان رضوی:
مستند بازسازی شده تاریخی « قنات » در دو قسمت 35 دقیقه ای به موضوع مهندسی حفر قنات در قصبه گناباد می پردازد.
به گزارش روابط عمومی صدا و سیمای مرکز خراسان رضوی، قنات قصبه گناباد از آثار دوره هخامنشیان و یکی از شگفت انگیزترین سازه های آبی جهان به واسطۀ عمق زیاد میله چاه های آن از پیچیده ترین محاسبات در مهندسی حفاری قنات برخوردار بوده است. این قنات تنها قنات منبع آب زنده گناباد به حساب می آید و هیچ چشمه و یا رودخانه ای در منطقه بیابانی این شهر به جز این قنات نیست. قناتی که باعث رشد این شهر و آن را به یکی ازمهمترین و پر رفت آمدترین شهرهای کشور تبدیل کرده است . در این مستند سعی می شود به گوشه ای از نبوغ معماران و حفاران این قنات و مشکلات و موانع پیش روی آنان پرداخته شود.
عوامل این مستند عبارتند از: کارگردان و تهیه کننده: سعید توکلی فر؛ تصویربردار: سجاد آهنگر مقدم؛ مدیر تولید: سید سعید ابوذریان.
