محرم تلنگری بر روزمرّگی و قانون تکرار 
باز هم علم ها برافراشته شده اند .
باز هم حسینیه ها گشوده شده و تکیه ها بر پا گشته اند.
باز هم صدای طبل و شیپورها و نوای نوحه سرایی در جای جای این سرزمین طنین انداز شده است .
باز هم دسته های عزاداری زنجیرزنان و سینه زنان در هر کوچه و خیابان به راه افتاده اند .
باز هم تعزیه خوانان ملبس به کسوت شبیه خوانی گردیده اند .
امید بر آن است که این ایام برای شما و برای تمام افراد این جامعه به منزله تلنگری باشد بر روزمرّگی و قانون تکرار ، در جهت بیداری اندیشه آزادی و به منظور پاک زیستن و دوری از هر گونه آلودگی .
به یاد داشته باشیم که حکایت ترویج راستی و تبلیغ آزاداندیشی در این سرزمین سابقه ای دیرینه دارد و برگزاری مناسکی چون مراسم تعزیه خوانی ، برافراشتن علم و … ، ریشه در تاریخ کهن این مرز و بوم داشته است .
در این صفحه بر آن شده ایم که به بررسی فرهنگ تعزیه خوانی بپردازیم اما قبل از هر چیز ضرورت دارد این نکته یادآوری شود که هدف از بررسی این موضوع صرفا ریشه یابی فرهنگ تعزیه خوانی و موارد مرتبط با آن است نه چیز دیگر . بدین معنی که موضوع مورد بحث این مقاله مقایسه شخصیت سید و سالار شهیدان امام حسین (ع) با شخصیت اسطوره ای فرزند پاک ایران زمین یعنی سیاوش نیست چرا که اصولا مقایسه یک شخصیت اسطوره ای با یک شخصیت عینی از مصادیق قیاس مع الفارق است گر چه امروزه مصادیق زیادی از موارد مرتبط با داستان سوگ سیاوش در مراسم تعزیه خوانی سالار شهیدان ، ظهور و نمود پیدا کرده اند .
تاریخ و پیشینه فرهنگ تعزیه خوانی
در رابطه با تاریخ تعزیه خوانی ، در کتب و اسناد تاریخی ، من جمله : تاریخ ابن کثیر شامی ( مربوط به محرم سال 353 هجری قمری ) – سفرنامه تاورنیه ، سیاح فرانسوی( مربوط به محرم سال 1046 خورشیدی ) و همچنین در کتاب مشاهدات سفر از بنگال به ایران ، نوشته ویلیام فرانکلین ( مربوط به محرم سال 1166 خورشیدی ) مطالبی آمده که به استناد این مطالب و دیگر مطالب مندرج در منابع تاریخی مربوط به تعزیه خوانی، می توان اینگونه نتیجه گیری کرد :
فرهنگ تعزیه خوانی برای امام حسین از قرن چهارم هجری به بعد وجود داشته ، اما تعزیه خوانی به صورت هنر نمایشی ( شبیه خوانی ) ،حدودا از سالهای 1100 هجری قمری ( نیم قرن آخر دوره صفویه ) به بعد، شکل گرفته و تا قبل از آن بصورت دسته های عزاداری و سینه زنی و کوبیدن سنج و نوحه سرایی بوده است .در خصوص تعزیه خوانی به صورت هنر نمایشی می توان به صورت خلاصه چنین گفت : تعزیه خوانی در دوره صفویه شروع شد ، در دوره زندیه رشد فنی و محتوایی کرد و در دوره قاجاریه ( بخصوص در زمان ناصر الدین شاه در تکیه دولت ) به اوج رسید .
آنچه تاکنون گفته شد تعزیه خوانی مربوط به ماه محرم و در سوگ سیدالشهدا (ع) بود ، اما در خصوص این پرسش که ، پیشینه فرهنگ و هنر نمایشی تعزیه خوانی تا قبل از دوره صفویه و بصورت کلی تا قبل از حادثه کربلا در ایران چه جایگاهی داشته ،تاریخ بخارا ( تالیف ابوبکر محمد بن جعفر نرشخی ،مربوط به سال 332 هجری ) ، بیانگر آن است که آیین تعزیه خوانی به سبک سیاوش خوانی حدودا از سه هزار سال پیش در ایران مرسوم بوده است و ایرانیان که سیاوش را بعنوان شهید اسطوره ای خود می پنداشته اند ، در سوگ وی به تعزیه خوانی می پرداخته اند و این آئین تا قرن های اخیر نیز در ایران رواج داشته است .
چند قرن پس از حادثه عاشورا و حدودا از سالهای ١١٠٠ هجری قمری به بعد ، فصل جدیدی در آئین سوگواری در ایران ، گشوده شد و در واقع آیین جدیدی در قالب سنت ها و سوگ های ایرانی ، ریخته شد. و این آئین در تمامی مناطق ایران و حتی خارج از ایران ، در سرزمین هایی که در حوزه فرهنگ ایرانی بودند ، رواج پیدا کرد و امروزه با اندکی دقت می توان تاثیر فرهنگ کهن ایرانی را در آئین تعزیه خوانی مشاهده نمود ، بعنوان مثال ، حرکت نشانه های نمادین مثل ((علم )) که نشانه یک درخت فرو افتاده بعنوان نماد یک شهید می باشد ، ریشه در فرهنگ و ادبیات ایران باستان دارد .
در ادامه شرح مختصری از زندگی و شخصیت والای سید و سالار شهیدان امام حسین (ع) و پس از آن معرفی شخصیت اسطوره ای و افسانه ای سیاوش ،فرزند پاک ایران زمین
امام حسین (ع) و حادثه کربلا
امام حسین در سوم شعبان سال چهارم هجری در مدینه به دنیا آمد و در هنگام رحلت پیامبر 6 ساله بود . امام حسین در دوران خلافت پدرش علی بن ابیطالب در 3 جنگ : جمل ، صفین و نهروان شرکت داشت و پس از شهادت پدرش که امامت به حسن بن علی رسید همچون سربازی مطیع ، همراه برادر بود . پس از انعقاد پیمان صلح ( صلح امام حسن (ع) با معاویه حاکم شام )، با برادرش و بقیه اهل بیت از کوفه به مدینه آمدند . با شهادت امام حسن مجتبی (ع) در سال 49 یا 50 هجری ( که بدست همسرش جعده ، مسموم شد و پس از 40 روز به شهادت رسید .در این رابطه همچنین باید گفت که معاویه با توطئه به ازدواج درآوردن یزید با جعده این کار را تدارک دیده بود .)،بار امامت بر دوش امام حسین قرار گرفت .
در آن دوران ده ساله ، که معاویه بر حکومت مسلط بود ، امام حسین (ع) همواره یکی از معترضین سرسخت نسبت به سیاستهای معاویه بود .
با مرگ معاویه در سال 60 هجری ، یزید به والی مدینه نوشت که از امام حسین (ع) به نفع او بیعت بگیرد اما امام حسین که از فساد و بی لیاقتی یزید آگاه بود ، از بیعت امتناع کرد و راه مبارزه را پیش گرفت و از مدینه به مکه هجرت کرد و در پی نامه نگاریهای کوفیان و شیعیان عراق و دعوت برای آمدن او به کوفه ، آن امام ابتدا مسلم بن عقیل را فرستاد و نامه هایی برای شیعیان کوفه و بصره نوشت و با دریافت پاسخ کوفیان در بیعتشان با مسلم بن عقیل ، در روز هشتم ذی الحجه سال 60 هجری از مکه به سوی عراق حرکت کرد . پیمان شکنی کوفیان و شهادت مسلم بن عقیل ، اوضاع عراق را نامطلوب ساخت و امام حسین که همراه خانواده و یارانش به سوی کوفه می رفت ، قبل از رسیدن به کوفه در سرزمین کربلا ، در محاصره سپاه یزید قرار گرفت ، او تسلیم سپاه یزید نشد و سرانجام در روز عاشورا(دهم محرم سال 61 هجری قمری) در آن سرزمین بهمراه 72 تن از یاران خود به شهادت رسید . آنان که با امام حسین به شهادت رسیدند جمعی از بنی هاشم بودند و جمعی که از مدینه با آن حضرت آمده بودند ، برخی هم در مکه به او پیوسته بودند و برخی دیگر هم از کوفه ، توانسته بودند به جمع آن حماسه سازان بپیوندند .
مدت قیام امام حسین (ع) از روز امتناع وی از بیعت با یزید تا روز عاشورا 173 روز طول کشید : 12 روز در مدینه ، 4 ماه و 10 روز در مکه ، 23 روز در بین راه مکه تا کربلا و 8 روز در کربلا ( از دوم تا دهم محرم ).